Hợp đồng mua bán là gì? Phân biệt hợp đồng mua bán và hợp đồng kinh tế
Trong kinh doanh, mỗi chữ ký trong hợp đồng đều là sự cam kết có giá trị pháp lý. Thế nhưng không ít người vẫn nhầm lẫn giữa “hợp đồng kinh tế” và “hợp đồng mua bán hàng hóa”, thậm chí sử dụng hai khái niệm này thay thế cho nhau. Điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu xảy ra tranh chấp hoặc vi phạm nghĩa vụ.
Vậy hai loại hợp đồng này khác nhau thế nào? Khi nào nên dùng hợp đồng kinh tế, khi nào nên chọn hợp đồng mua bán hàng hóa? Hãy đọc ngay bài viết dưới đây, Finan sẽ giải đáp chi tiết các thắc mắc của chủ doanh nghiệp.
>> Mời bạn xem thêm: Platform là gì? Tư duy nền tảng giúp chủ doanh nghiệp bứt phá trong thời đại số
Hợp đồng mua bán là gì?
Theo quy định tại Luật Thương mại 2005, hợp đồng mua bán hàng hóa là sự thỏa thuận giữa bên bán và bên mua về việc giao hàng, chuyển quyền sở hữu và thanh toán. Đây là căn cứ pháp lý quan trọng giúp xác định rõ quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong giao dịch.
Hợp đồng cần nêu rõ các điều khoản như: hàng hóa, giá cả, phương thức thanh toán, thời gian giao hàng và xử lý khi có vi phạm. Tùy vào hình thức giao dịch, hợp đồng có thể được thực hiện trực tiếp, qua điện thoại, email hoặc nền tảng số, miễn là có sự đồng thuận hợp pháp.
Việc ký kết hợp đồng mua bán giúp hoạt động kinh doanh minh bạch, ổn định và tạo cơ sở pháp lý để giải quyết tranh chấp nếu xảy ra.
>> Mời bạn xem thêm: Sơ đồ Gantt là gì? Cách lập sơ đồ Gantt đơn giản chỉ trong 5 phút
Hợp đồng kinh tế là gì?
Hợp đồng kinh tế là văn bản thỏa thuận giữa các bên nhằm thực hiện các hoạt động có mục đích kinh doanh như sản xuất, trao đổi hàng hóa, cung cấp dịch vụ, nghiên cứu và ứng dụng khoa học kỹ thuật. Trong hợp đồng, các bên thống nhất về quyền và nghĩa vụ cụ thể để triển khai kế hoạch hợp tác một cách hiệu quả và phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế chung.
>> Mời bạn xem thêm: HR 4.0 là gì? Hiểu đúng để làm chủ chiến lược nhân sự thời chuyển đổi số
Điểm giống nhau giữa hợp đồng mua bán và hợp đồng kinh tế
1. Cả hai loại hợp đồng đều được thiết lập dựa trên nguyên tắc tự nguyện giữa các bên. Quyền tự do thỏa thuận được thể hiện qua việc các bên có thể chủ động lựa chọn đối tác ký kết, nội dung hợp đồng cũng như thời điểm giao kết và hiệu lực hợp đồng.
2. Các bên tham gia trong cả hai loại hợp đồng đều hướng tới mục tiêu cùng có lợi. Điều này cho phép các bên linh hoạt đàm phán để đưa ra các điều khoản phù hợp với lợi ích của mình, miễn là không vi phạm các quy định pháp luật hiện hành.
3. Hợp đồng kinh tế và hợp đồng mua bán đều mang bản chất là hợp đồng song vụ. Mỗi bên vừa có quyền lợi vừa có nghĩa vụ tương ứng với bên còn lại, nghĩa là quyền của bên này sẽ là nghĩa vụ của bên kia và ngược lại. Đây là cơ sở tạo nên sự ràng buộc và công bằng trong thực hiện hợp đồng.
4. Trong quan hệ hợp đồng, các bên phải chịu trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ đã cam kết bằng chính tài sản của mình. Việc ràng buộc bằng tài sản đóng vai trò như một cơ chế bảo đảm cho việc thực hiện hợp đồng, đồng thời góp phần hạn chế rủi ro hoặc tổn thất kinh tế nếu hợp đồng không được thực hiện như thỏa thuận.
>> Mời bạn xem thêm: Excel có thực sự giúp theo dõi công nợ hiệu quả? 4 điều doanh nghiệp cần cân nhắc
Điểm khác nhau giữa hợp đồng mua bán và hợp đồng kinh tế
| Tiêu chí | Hợp đồng mua bán | Hợp đồng kinh tế |
| Cơ sở pháp lý | Bộ luật dân sự 2015. | Luật Thương mại 2005 |
| Mục đích sử dụng | Giao dịch hàng hóa cụ thể | Giao dịch kinh tế đa dạng như dịch vụ, hợp tác kinh doanh, xây dựng, đầu tư |
| Chủ thể | Chủ thể tham gia giao kết hợp đồng có thể bao gồm: cá nhân từ đủ 18 tuổi trở lên; riêng đối với người từ 15 tuổi, nếu có tài sản riêng, vẫn có thể tự mình xác lập và thực hiện hợp đồng dân sự. Ngoài ra, các pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác và tổ chức khác không có tư cách pháp nhân nhưng vẫn có quyền dân sự theo quy định pháp luật cũng được phép tham gia ký kết hợp đồng. | Thương nhân với thương nhân, thương nhân với các bên có liên quan |
| Hình thức hợp đồng | Văn bản, lời nói, hành vi cụ thể. | Hình thức văn bản bao gồm cả các phương tiện điện tử. Đối với hợp đồng thương mại, các hình thức như fax, telex hoặc thư điện tử vẫn được pháp luật công nhận là văn bản hợp lệ. |
| Nội dung hợp đồng | Nội dung hợp đồng cần thể hiện rõ đối tượng giao dịch; số lượng và chất lượng hàng hóa hoặc dịch vụ; phương thức và thời hạn thanh toán; địa điểm và cách thức thực hiện hợp đồng. Đồng thời, hợp đồng cũng phải quy định đầy đủ quyền và nghĩa vụ của các bên, trách nhiệm khi vi phạm cam kết, cũng như phương thức giải quyết tranh chấp trong trường hợp phát sinh mâu thuẫn. | Nội dung cơ bản của hợp đồng kinh tế thường bao gồm: ngày, tháng, năm ký kết; tên doanh nghiệp, địa chỉ, số tài khoản ngân hàng và thông tin giao dịch của các bên liên quan; họ tên người đại diện hoặc người đứng tên đăng ký kinh doanh.Phần đối tượng hợp đồng cần xác định rõ số lượng, khối lượng hoặc giá trị theo thỏa thuận giữa các bên. Đồng thời, hợp đồng cũng phải quy định cụ thể về chất lượng, chủng loại, quy cách kỹ thuật, mức độ đồng bộ của sản phẩm hoặc yêu cầu kỹ thuật đối với công việc được thực hiện.Các điều khoản quan trọng khác bao gồm: giá cả, thời hạn và điều kiện bảo hành; phương thức nghiệm thu và giao nhận; hình thức và tiến độ thanh toán; trách nhiệm phát sinh nếu vi phạm hợp đồng; thời hạn hiệu lực; biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng; cùng với các thỏa thuận bổ sung khác mà hai bên đồng ý. |
| Biện pháp bảo đảm | Các hình thức bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng bao gồm: cầm cố và thế chấp tài sản, đặt cọc, ký cược, ký quỹ, bảo lưu quyền sở hữu, bảo lãnh, tín chấp, cũng như việc cầm giữ tài sản của bên vi phạm. | Các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng bao gồm: thế chấp tài sản, cầm cố, bảo lãnh, đặt cọc, ký cược, ký quỹ, bảo lưu quyền sở hữu, tín chấp và cầm giữ tài sản. |
| Thủ tục giải quyết tranh chấp | Tranh chấp có thể được giải quyết thông qua hòa giải, khởi kiện tại tòa án hoặc lựa chọn phương thức trọng tài nếu các bên có thỏa thuận. | Các phương thức giải quyết tranh chấp phổ biến bao gồm: thương lượng giữa các bên, giải quyết thông qua trọng tài thương mại hoặc khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền. |
>> Mời bạn xem thêm: 3 Giải pháp an toàn, bảo mật thay thế Excel trong việc theo dõi công nợ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí
Khi nào chủ doanh nghiệp nên sử dụng hợp đồng nào?
Nếu giao dịch chỉ liên quan đến hàng hóa cụ thể như thiết bị, vật tư, nguyên liệu, hàng tiêu dùng, thì hợp đồng mua bán hàng hóa là lựa chọn chính xác, vừa đảm bảo đầy đủ yếu tố pháp lý, vừa giúp dễ dàng xử lý nếu có phát sinh tranh chấp.
Ngược lại, nếu bạn ký kết một thỏa thuận hợp tác kinh doanh, cung cấp dịch vụ dài hạn, triển khai dự án hoặc xây dựng, thì không nên gọi tên hợp đồng là “kinh tế” mà cần xác định đúng loại: hợp đồng dịch vụ, hợp đồng hợp tác đầu tư, hợp đồng xây dựng,…Việc gọi tên đúng không chỉ giúp rõ ràng về bản chất mà còn thuận tiện khi áp dụng các điều khoản pháp luật tương ứng.
>> Mời bạn xem thêm: Theo dõi công nợ bằng Excel: 5 lợi ích khiến doanh nghiệp nhỏ ưa chuộng
Lưu ý quan trọng cho chủ doanh nghiệp khi soạn thảo và ký kết hợp đồng
- Tên gọi hợp đồng chỉ mang tính tham khảo. Điều cốt lõi là nội dung phải đầy đủ, đúng luật và phù hợp với bản chất giao dịch.
- Không sao chép mẫu hợp đồng một cách máy móc. Mỗi hợp đồng cần được điều chỉnh theo thực tế giao dịch cụ thể.
- Cần thể hiện rõ: đối tượng giao dịch, điều kiện thanh toán, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên, điều khoản xử lý vi phạm và phương thức giải quyết tranh chấp.
>> Mời bạn xem thêm: Theo dõi công nợ bằng Excel: Những sai lầm và cách khắc phục
Hợp đồng mua bán hay hợp đồng kinh tế? Một nhầm lẫn – Một tranh chấp
Tình huống thực tế
Công ty Vĩnh Minh ký kết một hợp đồng với Công ty An Hòa để cung cấp thiết bị y tế cho một bệnh viện tư nhân tại TP.HCM. Trong hợp đồng, hai bên thỏa thuận về danh mục thiết bị cần mua, đơn giá, số lượng, thời hạn giao hàng, điều kiện thanh toán và bảo hành. Tuy nhiên, trên tiêu đề văn bản, cả hai bên lại ghi là “Hợp đồng kinh tế số 12/VM-AH”, và không dẫn chiếu rõ Luật Thương mại 2005.
Sau khi thiết bị được giao, phía bệnh viện phát hiện một số máy hoạt động không ổn định. An Hòa yêu cầu bảo hành theo hợp đồng, nhưng Vĩnh Minh từ chối với lý do lỗi do đơn vị lắp đặt. Hai bên phát sinh tranh chấp và đưa sự việc ra tòa án.
Phân tích pháp lý
Bản chất của giao dịch giữa hai công ty là mua bán hàng hóa, đối tượng cụ thể là thiết bị y tế. Theo quy định tại Luật Thương mại 2005, hợp đồng này phải được coi là hợp đồng mua bán hàng hóa, dù được gọi là “hợp đồng kinh tế”. Tuy nhiên, do việc sử dụng tên gọi không rõ ràng, phía Vĩnh Minh lập luận rằng đây là hợp đồng hợp tác kinh doanh và từ chối chịu toàn bộ trách nhiệm về chất lượng hàng hóa. Điều này gây khó khăn trong quá trình giải quyết tranh chấp, làm kéo dài thời gian xét xử và ảnh hưởng đến quyền lợi của bên mua.
Kết luận rút ra
Việc nhầm lẫn giữa tên gọi và bản chất hợp đồng có thể dẫn đến hệ quả nghiêm trọng về pháp lý, đặc biệt khi xảy ra tranh chấp. Trong trường hợp này, nếu hai bên sử dụng đúng tên gọi là hợp đồng mua bán thiết bị y tế và quy định cụ thể nghĩa vụ bảo hành theo luật thương mại, thì tranh chấp đã có thể được giải quyết nhanh chóng hơn.
Bài học thực tiễn:
Luôn đặt tên và soạn hợp đồng dựa trên bản chất giao dịch, không dùng tùy tiện khái niệm “hợp đồng kinh tế” cho mọi trường hợp. Việc này giúp tránh hiểu lầm pháp lý và bảo vệ tốt hơn quyền lợi của các bên tham gia.
Việc phân biệt và sử dụng chính xác giữa hợp đồng mua bán hàng hóa và hợp đồng kinh tế là bước quan trọng giúp chủ doanh nghiệp chủ động kiểm soát rủi ro pháp lý và nâng cao tính chuyên nghiệp trong kinh doanh. Thay vì sử dụng theo thói quen, hãy hiểu đúng bản chất pháp lý để ký kết hợp đồng một cách thông minh và hiệu quả.
>> Mời bạn xem thêm:
Tờ khai Thuế GTGT: Hướng dẫn chi tiết và những điều cần biết
5 sai lầm thường gặp khi lập bảng theo dõi công nợ và cách khắc phục